U mejen paalalilo’ob Cisteile’ ku wojko’ob popolt’aano’ob.

Tu kaajil Cisteile’, u municipio Yaxcaba’, Yucatán, u mejen paalalilo’ob le múuch’kabil Teatro Comunitario Jacinto Canek ts’o’ok u káajal u ts’íibtiko’ob popolt’aano’ob. Le yu’ubil máano’ juntúul ichilo’obe’ tu náajaltaj óoxkúuchilil ti’ le ketlamil beta’abo’.

Le ka’aj t’aanajo’on yéetel José Ricardoi’ Caamal chable’ tu ya’alaje’ -jach taj ki’imak in wóol úuchak in chan náajaltik le óox kúuchililo’ bejlae’ in wojel asab ma’aloben ts’íib beyxan xook tumen taak in kanik ingenieroi’ je’el bix le ku máan u ya’al bix ken beetbil le nukuch najo’obo’ -túun che’ej le ku ya’alik. Le beetik jach u lep’maj u yóolo’ob ts’íib.

José Olegario Caamal Chable beyjlae’ yaan u chan ts’aik k xook u popolt’aan Aj Pepe tu’ux ku tsikbaltik to’on bix u kuxtal juntúul ts’u’ut máak.

Aj Pepe

Juntúul máake’ síij u ti’al u k’askunsik kuxtal. Ti’al u kuxtale’ unaj u k’askunaj. Letie’ u p’ekmaj u yantal ba’alob ti’ u jeel máako’ob. Jach k’asa’an oka’an bin kisin tu wíinkilal, mixtech u báaxal, mixtech u che’ej. Aj Pepe u k’aaba’ u yuume’ buka’aj u seen tsolik u nu’uk ti’ yo’olal u bin utsil ti’, ba’ale’ le t’aano’ tu xikin ku yookol tu xikin ku jóok’ol. Jach mantats’ u ya’alal ti’ mix uts u loobiltik u yéen máakili’ mix u yíits’no’ob.

U yíits’in aj Pepei’ yaan u chan kisbuuts’ bey xan u kool jach jijichkil yéetel u yicho’ob. Aj Pepe túune’ jach jooykep mina’an u yich u paak’al mix u kisbuuts’. U paak’ale’ ku láaj kíimil tumen mixtech u ts’atáantik mix u yaabiltik. Aj Pepei’ jach táaj ku yaaj óoltik mina’an u yich u paak’al, ba’ale le ken ila’ak bey tumen u yíits’no’obo’ ku síibil ti’i tumen yaabilta’an.

Chéen jump’éel k’iine’ jach taj oka’an xulu’ ti’e’ ka’aj tu kíinsaj u t’uupil u yíits’no’ob tumen k’áata’ab ti’ ka u suut tu láakal le ba’alo’ob ku seten okoltik ichnajo’. Mix máak u’uy ka tu xíikts’ontajo’, ba’ale’ suunaj ichkool aj Luis tu koole’ ka’aj tu yilal aj Pepe táan u chéen mukik jool u taanaj le t’uupo’. Aj Chema ka’aj tu ya'alaj le ba’al ku yúuchlo’ tu t’anaj ajkanankaajo’ob ti’al u bo’otik u si’ipil u suku’uno’. Láaj p’áat ok’onóolalil le baatsilo’obo’ tumen kíinsa’ab t’uup yéetel tumen k’a’al u túul ichilo’obi’.